Wobec stanu epidemii, wprowadzono szereg nakazów, zakazów i ograniczeń, które uniemożliwiają nam dotychczasowe, normalne funkcjonowanie. Jednym z takich zakazów, chyba najbardziej dotkliwym dla każdego z nas, jest zakaz przemieszczenia się. Czy jednak rzeczywiście można karać za złamanie tego zakazu?
Podstawa prawna.
Obowiązywanie każdego przepisu i możliwość jego egzekwowania zależy od tego czy powstał zgodnie z zasadami systemu prawa. Nie może nas bowiem wiązać jakakolwiek norma, wypowiedziana lub napisana przez kogokolwiek, jeżeli brak jest podstawy prawnej do ustanowienia takiej normy.
W pierwszej kolejności należy przypomnieć, że zgodnie z przepisem art. 52 Konstytucji każdemu zapewnia się wolność poruszania po terytorium Rzeczypospolitej. Wolność ta może podlegać ograniczeniom określonym w ustawie.
Art. 52 Konstytucji RP
- Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu.
- Każdy może swobodnie opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
- Wolności, o których mowa w ust. 1 i 2, mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie.
Zatem ograniczenie wolności poruszania się po Rzeczypospolitej Polskiej może wynikać tylko z ustawy. Przy czym może to być jedynie ograniczenie, a nie pozbawienie (zakazanie) możliwości poruszania się po terytorium RP.
Zakaz przemieszczenia został wprowadzony rozporządzeniami Rady Ministrów w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Rozporządzenia te wydawano od dnia 31 marca do dnia 19 kwietnia 2020 r. Ja czytamy w treści tego rozporządzenia zostało ono wydane na podstawie ustawy z dnia 5.12.2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Ustawa ta rzeczywiście daje prawo Radzie Ministrów do ustanawiania ograniczeń w przypadku wystąpienia stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego. Jak jednak wynika z treści art. 46b p. 1 tejże ustawy w rozporządzeniu można określić nakaz określonego sposobu przemieszczania się.
Powyższa ustawa nie przyznaje Radzie Ministrów prawa do ustanowienia zakazu przemieszczania się, a jedynie możliwość uregulowania określonego sposobu przemieszczania się.
Można zatem śmiało powiedzieć, że wprowadzony w paragrafie 5 rozporządzenia całkowity zakaz przemieszczenia się został ustanowiony niezgodnie z prawem. Zapis taki nie może być więc skuteczny i wiążący dla obywateli. Zgodnie z art. 32 ust. 2 Konstytucji Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.
Mandat za niestosowanie się do zakazu przemieszczania.
Mimo braku legalności zakazu wprowadzonego zakazu przemieszczania, wiele osób otrzymało mandaty za niestosowanie się do niego. Mandaty te zazwyczaj były wystawiane w oparciu o przepis art. 54 Kodeksu wykroczeń, zgodnie z którym:
Kto wykracza przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych, podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany.
Biorąc jednak pod uwagę powyższe rozważania ukaranie w związku z ze złamaniem „zakazu przemieszczania” również nie może być uznane za zgodne z prawem. Przepisy porządkowe o zakazie przemieszczania nie zostały bowiem wydane z upoważnienia ustawy. Brak jest w ustawie takiej delegacji dla Rady Ministrów.
Powyższe powoduje, że podejmowane przez funkcjonariusza czynności zmierzające do ukarania za nieprzestrzeganie zakazu przemieszczania są bezprawne. W takich warunkach nie powinniśmy przyjmować mandatu, a sprawą powinien zająć się sąd.
Kara do 30.000 zł.
Należy także zauważyć, że w ustawie z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (…) wprowadzono możliwość ukarania karą pieniężną w kwocie do 30.000 zł. Jak wynika z treści art. 15 zzzzn:
W razie stwierdzenia naruszenia obowiązku hospitalizacji, kwarantanny lub izolacji w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem lub zwalczaniem COVID-19, nałożonego przez właściwy organ lub wynikającego z przepisów prawa, państwowy powiatowy inspektor sanitarny nakłada na osobę naruszającą taki obowiązek, w drodze decyzji, administracyjną karę pieniężną w kwocie do 30 000 zł.
Powyższy przepis dotyczy zatem osób na których ciąży obowiązek hospitalizacji, kwarantanny lub izolacji. Tym samym przemieszczania się osoby nie poddanej w/w obowiązkom nie jest zagrożone karą pieniężną.